Lederman ve Lederman’ın  vurgu yaptığı gibi kavramsal ve kuramsal çerçeve kavramları birbirini tamamlayan ve bilimsel makalelerde kullanılan önemli yapılardır. Kavramsal ve kuramsal çerçevenin ne olup olmadığına bakmadan önce bu kavramların barındırdığı alt kavramları tanımamız gerekir. Bunlar; çerçeve, kuram ve kavram terimlerdir.

Çerçeve Nedir

 Türk Dil Kurumu çerçeve terimini “Bir konunun, bir düşünce alanının sınırları veya bu sınırlar içindeki alan” şeklinde tanımlanmıştır. Araştırmacılar tarafından araştırmalarını desteklemek veya içine almak anlamında kullanılmaktadır.

Kuram Nedir

 Gözlenen doğa olayları ile ilgili yapılan genellemelerin açıklamaları veya bir bilimsel bilginin kapsamlı ve birleştirilmiş açıklaması olarak tanımlanabilir. Bilimsel kuramlar, doğal olaylarla ilgili ortaya çıkan birçok farklı noktayı açıklar, olayları derinlemesine anlamak için bilinen bilgileri derinlemesine irdeler, yeni bilgilerin mevcut bilgilere eklenmesi durumunda yeni analizler veya sentezler yaparak savunduğu bilgileri oluşturur. Kuramlar, bir olayla ilgili belirli veya farklı koşullar altında olayların nasıl gerçekleştiğini ve bu konuda var olan bilgileri ve varsayımları bizlere kritik limitlere kadar genişletip açıklamaya çalışan yapılardır (Çepni, 2021 s.206) .

            Kuramlar, kuramsal çerçevenin oluşumuna katkı sağlayan ve kendi içinde bütünlük arz eden bilimsel bilgilerdir. Bir çalışmanın kuramsal çerçevesinin etkili oluşturulması için öncelikle çalışmanın dayandığı veya temel aldığı kuramların ve bu alanda yapılan literatür sentezinden çıkan sonuçların çok iyi anlaşılması gerekir. Kuramlar belirli koşulları sağladığında paradigmaya dönüşür. Yeni bir kuramın yeni bir paradigma olabilmesi için, hem kendi alanında ortaya çıkmış sorun veya sorulara uygun çözüm bulabilme potansiyeline hem de çağını aşarak ileriye dönük yeni açılımlar yapma özelliğine sahip olması gerekmektedir. Paradigma sözcüğünü en geniş anlamıyla ilk kullanan Thomas Kuhn’dur. Kuhn’a göre, paradigmaları yanlış veya doğru olarak nitelendirmek yanlıştır. Çünkü eski paradigmalarla yeni paradigmaları karşılaştırabilecek fikir birliğine varılmış bir ölçüt geliştirmek zordur. Her paradigma geçerli olduğu dönemde, kendi parametrelerine göre bir tutarlılık sergiler. Bundan dolayı paradigmaların gelişimi ve değişimi vardır. Var olan paradigma alanındaki yeni sorulara veya sorunlara çözüm getiremediği takdirde yeni arayışlara gidilir. Bu durumda var olan paradigmanın çözüm bulamadığı sorunlara çözüm bulma potansiyeline sahip daha kapsamlı açıklamalar ortaya çıkar. Bu açıklamalar alanındaki sorunları çözdükçe her geçen gün daha fazla güç kazanır. Böylece, alandaki otoriteler tarafından kabul görür ve yeni bir kurama dönüşür. Kuram bu sorunları çözmeye başladıkça yaygın olarak kullanılır ve böylece her geçen gün güçlenerek o alana hakim bir paradigma halini alır. Kuhn, bu durumu bir dönüşüm süreci olarak belirtmektedir  (Çepni, 2021 s.207)

Kavram nedir

 Kavram, cisimleri, nesneleri veya olayları benzerliklerine göre sınıflayıp bu sınıfları bir çatı veya ad altında toplamaktadır. Aynı zamanda kavram bireylerin terimlere yükledikleri anlamlar ve terimleri duyduklarında beyinlerinde oluşan soyut düşüncelerdir. Yani bireyin ilgili nesneye iç dünyasında anlam vermesidir. Kuvvet, ivme, hız, element, iletken, demokrasi vb. gibi bilimsel terimlere yüklediğimiz anlamların tamamı bizim o konudaki kavramsal anlayışımızı oluşturur. Kavramlar, kavramsal çerçevenin temelini oluşturan ilgili alandaki temel bilgi taşlarıdır. Araştırmacılara düşen görev, bir eserinin kavramsal çerçevesini oluştururken o eseri kapsayan kavramları iyi belirlemek ve kavramlar arasındaki örüntüyü  ortaya koymaktır (Çepni, 2021 s.207).

 Kavramsal Çerçeve

            Kavramsal çerçeve, eserlerde kullanılan anahtar kavramlar ve bu kavramlar arasındaki ilişkilerin genelden özele doğru bir örüntü şeklinde sunulduğu, o çalışma için ilgili kavramların tanımlanıp sınırlarının çizildiği bölümdür. Yapılan çalışma sürecinde ana kavramların içinin doldurulması ve çalışma bağlamında bu kavramların hangi boyutlarda, anlamda veya sınırlıklarda ele alınacağı, anlamlandırılması gerektiği veya pratiğe yansıtılırken hangi anlamlar taşıyacağı hususlarının önceden okuyucuya aktarılmasını içerir Kavramsal çerçeve bir çalışmada literatürdeki farklı kavramları, kavramlar arası ilişkileri ve verileri de içerisinde barındırabilir.Böylece ilgili kavramların çalışma kapsamında kabul edildiği ya da benimsendiği haliyle alan yazındaki diğer kabul etme ya da benimsemelerden farkı da ortaya konmuş olur. Aslında kavramsal çerçeve, çalışmanın barındırdığı fikirleri ve bu fikirlerin birbiri ile ilişkisini ve bu fikirlerin çalışma ile olan ilişkisini bütüncül bir perspektiften ortaya koyan sağlam bir yapıdır.Genellikle nitel çalışmalarda, sosyal ve davranış bilimi alanında tek bir kuramın olayları açıklamada yetersiz kaldığı durumlarda kritik öneme sahiptir. Kavramsal çerçeve özetle araştırmacının inşa ettiği bir yapıdır. Araştırmacının yürüttüğü çalışmanın doğal basamaklarının ilerleyişini en iyi şekilde açıklama özelliğine sahiptir(Çepni, 2021 s.207) .

            Araştırmacının araştırma probleminin gerekçelerini ortaya koyan bir yapı içerir. Araştırmacı tarafından bilgiyi sunmada ve sistemleştirmede kullanılan kavramlar ve deneysel araştırmalarla bağlantılıdır. Kavramsal çerçeve bir bilimsel çalışmanın ana kavramları arasındaki ilişkiyi tanımlar. Çalışma içindeki kavramları tanımlamayı, anlamlandırmayı ve birbiriyle olan ilişkilerini ortaya koyarak daha kolay anlaşılmasını sağlar. Araştırmanın yapısını ve görünürlüğünü açık bir şekilde ifade etmek için çeşitli görsel materyallerden, çoğunlukla diyagramlardan yararlanılır. Kavramsal çerçevenin açıklanmasında birden fazla görsel materyallerden faydalanılabilir. Böylece araştırmanın temel yapıları, kavramlar arasındaki ilişkiler ve araştırma problemi açık bir şekilde ortaya konmuş olur. (Çepni, 2021 s.208)

Kaynakça:

Çepni.S. (2021). Proje, Tez ve Araştırma Makalelerinin Kavramsal ve Kuramsal Çerçevesi Nasıl Yapılandırılmalı? Fen, Matematik, Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi,4(3), 203-216.  ORCID ID: 0000-0003-2343-8796