Eseri üreten kişi, izleyen kişide görüntüyü aşarak bir gerçeğin izini bırakıyorsa kuşkusuz bu sanattır. Le Clezio’nun Extase materielle’de söylediği gibi;“Dilin en uç formu olarak sanatın en büyük amacı sanatı ortadan kaldırmaktır. Verdiği mesajın, yani kendi sonunun ötesine geçmeyi bir zorunluluk olarak görmeyen bir sanat etkisiz bir sanattır”

Gerçekle yüzleşemeyen insan, yanılsamaların ve görünümün yüzeyselliğine sığınır. Kurtarıcı görevi yapan bu sığınma aslında insanı, hiçlik olan gerçeğin keşfinden uzaklaştırır.  Bu yüzden sanatçı sadece göz aldatıcı bir şey yaratmamalıdır, derinlerinde keşfedilmeyi bekleyen izler bırakmalıdır. Göz aldatma, kopyayı orijinalmiş gibi sunma isteğinden ibarettir ve Platon bu şekilde hareket eden kendi döneminin bazı sanatçılarına karşı çıkar. Yapılması gerekenin salt maddi bir yaratım değil, rasyonel bir yorum olduğunu düşünen Platon maddi yaratımda sanatçının biz duyumsanabilir bir görünüme sapladığını, aksine bizi bundan uzaklaştırması gerektiğini düşünür. Bu nedenle ressam yapmacık bir şey olan perspektiften vazgeçmelidir. Bu, bir göz aldatmacasıdır. Platon’a göre sanatçı asla bir ayna olmamalıdır. Bu güzele yönelik bir sanat değildir, bir tatmin sanatıdır. Prestij sanatına karşı çıkan Platon, illüzyon ile taklit arasında daima bir fark olduğunu gerçeğini göz önünde bulundurur.

Platon’daki bu  karşıtlığın estetik, ahlaki ve metafizik nitelikte birçok nedeni vardır. Benzetme merakı ile yapılan çalışmalar, Platon’u son derece kızdırır.  Kratylos’ ta bu kızgınlığın şöyle dile getirir: “Ama, genel olarak nitelik ve imge söz konusu olduğunda, doğruluğu oluşturan başka bir şeydir; hatta tam tersine kesin olarak konuşmak gerekirse, eğer bir imge elde etmek istiyorsak, imgesi yaratılan objenin karakterini bütün ayrıntılarıyla vermekten kaçınmalıyız. Ve doğal olarak, bir eksiklik ya da fazlalık yüzünden imge, imge olmaktan çıkmaz!” İmgenin tasvir etiği şeye tıpatıp benzemesi durumunda, bütün imgelerin “gerçekten birer çift haline geleceğini düşünüyorum ve bu durumda, bu çiftlerden hangisinin tasvir edilen şey olduğunu ve hangisinin o şeyin “imgesi” ya da “adı” olduğunu söylemek imkânsız olurdu”.

            Varlığı görünümün temsiline feda eden illüzyon estetiğinin karşısında olan Platon’a göre, taklitlerin özellikle illüzyonist için taşıdığı şey, ya kendi yanılsamaları ile kendi kendini kandıran bir naiflik ya da başkasını kandırmaya yönelik gönüllü ve bilinçli bir teşebbüstür. Platon’a göre, sanat, ruhta akla ait olan, dünyayı alttan alta kavrayan bir şey oldukları için ve hiçbir şey ruhtan daha doğal olmadığı için gerçekten birinci sırada yer alırlar. Platon’a göre dünyayı bilgilendiren zekâ ürünü yaratıcı bir sanat, daha iyisi için gerçeği hedefleyen tanrısal bir etkinlik vardır. Sanatçının taklit etmesi geren sanat budur.

                                                                                                  Ayşe AYGÜN 2010

Kaynakça

Frango,France. Sanat, Çeviri: Özcan Doğan