Araştırmaların en önemli ve en temel kısımlarından biri, kuşkusuz problemi belirlemektir. Problem, teoride veya uygulamada yer alan ve çalışmaya gerek duyulan bir konu olarak tanımlanabilir. Araştırmacılar için problem durumunu oluşturmada onlara yol gösterecek kurallar seti bulunmamasına rağmen, problemin tanımlanabileceği 3 önemli kaynak vardır. Bunlar deneyim, teoriler ve ilgili alanyazındır . Araştırma problemini oluşturmadan önce, günlük hayatımızda karşılaştığımız durumlar gözlemlenebilir, geçmiş araştırmalar ve kuramlar incelenebilir ve araştırmak istenilen durum hakkında fikir edinilebilir. Sonrasında ise araştırma problemi belirlenir . Karasar’ın aktardığına göre, belirlenen araştırma problemi en az dört ölçütü karşılayabilmelidir. Bunlar:
Çözülebilirlik: Problem araştırma ile çözülebilir nitelikte olmalıdır.
Önemlilik: Araştırılacak problem ilgili alan ve toplum açısından önemli olmalıdır.
Yenilik: Önceden ortaya konmamış bir problem olmalıdır.
Yerleşik etik kurallara uygun olarak araştırılabilirlik: Araştırma etiğine uygun olarak araştırılabilecek nitelikte olmalıdır.
Problemin tanımlanması üç aşamada gerçekleştirilebilir. Buna göre, ilk aşamada genel problem alanı bir bütün olarak ele alınarak dilimlenir ve her bir dilimin genel hatlarıyla ve birbirleriyle olan ilişkileri incelenir. İkinci aşamada, araştırılmak istenen problem dilimi problem alanı içinden seçilerek tanıtılır. Yani okuyucunun ilgisi belirlenen bu dilime, yani sınırlandırılmış problem alanına yönlendirilir. Üçüncü aşamada ise, sınırlandırılmış problem alanı ayrıntılı olarak açıklanır. Diğer bir deyişle problem durumu bir kapsam içerisinde sunulmalıdır. Kapsam da kavramsal çerçevenin içinde yer alacak şekilde sunulmalıdır . Bir metafor olarak, tezin yazılması süreci yazarın kuyuya varil indirmesine benzetilirse, tez yazmaya yeni başlayan bir yazar kuyunun derinliklerinin (tez) içine varili (okuyucu) daldırır. Okuyucu burada zaman zaman boğulur ya da aşina olmadığı malzemeyi bulur ve anlam kuramaz. Deneyimli yazarlar ise varilleri (okuyucu) yavaşça indirerek okuyucunun derinlere yavaşça alışmasını sağlar. Kuyunun sonunda ise çalışmayı özetleyen bir problem cümlesi kullanır . Araştırma problemi belirlenip tanımlandıktan sonra, bir problem cümlesi ile ifade edilmelidir. Bu problem cümlesi Sönmez ve Alacapınar'a (2011) göre:
Soru şeklinde olmalıdır.
Bağımsız ve bağımlı değişkeni içermelidir.
Evren ya da örneklemi içermelidir.
Kullanılacak yöntemi ima etmelidir.
Araştırmada kullanılacak ölçme araçlarını ima etmelidir.
Verilerin analizinde kullanılacak istatistik tekniklerini ima etmelidir.
Araştırma desenleri bağlamında ele alınacak olursa problem cümlesi; nicel araştırma yaklaşımında neden-sonuç, anlamlı bir ilişki ya da fark gibi ifadeler içerirken, nitel araştırma yaklaşımında, problemi tanımaya, betimlemeye, olguları saptamaya yönelik ifadeler içermelidir .. Pek çok araştırmacı araştırma sorusu ile problem cümlesini birbiriyle karıştırmaktadır. Problem cümlesi, araştırma sorularının genellemesidir ve araştırma sorularının her birini içermektedir. Eğer problem cümlesine net bir şekilde cevap bulunmak isteniyorsa araştırma soruları araştırılabilir nitelikte olmalıdır. Başka bir ifade ile akla yatkın, açık, anlaşılır, sınanabilir, etik, özgün olmalıdır. Ayrıca ifadeler olasılık veya emir kipi şeklinde kurulmamalıdır.Horzum vd.,2016,s.493-495)
KAYNAK:
Horzum, T.,Şahin,F., Gök, E.,Yurttaş Kumlu,G.D., Şahin, D.,Yanış, Tüzün,Ü.N.& Hacıoğlu,Y.(2016). Sosyal Bilimler Alanlarında Hazırlanan Tezler için Raporlaştırma Önerileri: Bir Tez Nasıl Yazılmalıdır?. KTÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü. 36(3): 489-521.
