Sanat, başlangıçta felsefenin, herhangi bir ilgi alanı olsa da estetik bilimin gelişmesiyle kendi kendisinin konusu olmuştur. Peki sanat nedir? Tolstoy kendi varlığının gerçeği üzerinde düşünürken bu soruyla yüzleşmek zorunda kalır. Uzun yıllar boyu kendisini tedirgin eden bu soruya şöyle yanıt verir;  “sanat bir duyguyu yaşayan insanın o duyguyu bilerek ve isteyerek başkalarına aktarma olayıdır. O halde sanatın koşulları neledir ve biçimi ne olmalıdır. Tolstoy Rus ressam Bryulov’dan bir söz alıntılar “sanat birazcığın olduğu yerde başlar ve söz bütün sanatın özüdür. Tolstoy, sanatın güzellik demek olduğu mesajını verir ve her şeyin bir yarar sağladığı için var olmadığını birde güzellik kavramının olduğunu dile getirir ve gerçeklikten bahsederek devam eder. Gerçeklik sadece bir şeyin gerçekten olduğu ya da olabileceğini bilen biri tarafından değerlendirilemez. Bir şeyin tanrının takdirine göre olması gerektiğini fark eden kişide gerçeği bilir. Tanrı, insana gerçek olan yani doğru olanı, kendi arzusuna uygun olanı ve yapılması yanlış olanı yani kendi isteğine zıt olanı gösterir. Bu yüzden ayaklarına bakan insan doğruyu bilmeyecek, ancak güneşin gösterdiği yolu fark edenler doğru bir iz üzerine gideceklerdir.  

Tolstoy şu sözlerle düşüncelerini aktarmaya devam eder; yazar bizim için; iç dünyasını bize yansıttığı ölçüde değerli ve önemlidir. Ne yazarsa yazsın; oyun öğretici eser, lirik şiir, eleştiri hikâye, felsefi inceleme ve mizah bir yazarın eserinde bizim için değerli olan iç dünyası kadar önemlidir.

Tolstoy kendisini her sanat eseri hakkında üç açıdan karar verme kuralına bağlar. Birincisi; içerik yönü;  hayatın yeni bir bölümünü yansıtıyorsa Tolstoy için o sanat eseridir. İkincisi; eserin biçiminin ne ölçüde, iyi,  güzel ve içeriğine uygun olduğu üçüncü olarak da; sanatçıyla işlediği konunun ne ölçüde gerçek olduğu yani yazarın bize sunduğuna kendisinin ne derece inandığı. Üçüncü özelliği çok önemseyen Tolstoy bu özeliği bir sanat eserinin en önemli özelliği olarak görmüştür. sanat eserini etkileyici ve güçlü kılan, izleyici, dinleyici ve okuyucuda sanatçının kendi yaşamış olduğu duyguları uyandırmasıdır. Gerçek bir sanat eserinde üç temel koşul olduğundan bahseden Tolstoy kuralları şu şekilde sıralar; yazarın işlediği konuyla arasındaki doğru, yani ahlaki ilişki, ifadenin açıklığı ya da biçimin güzelliği ve içtenlik; yani yazarın betimlediği duygunun içtenliği.

Tolstoy kitabında “sanat üzerine “yaptığı açıklamalar bölümünde sanatın basite indirgenmesinden duyduğu rahatsızlığı şu şekilde dile getirir; yaşamımızdaki hatalarda çoğu, sanatsal olmayanı sanatsal diye adlandırmamızdan ileri gelir. Biz kınamayı, aşağılanmayı hak eden şeylere, hiçte layık olmadıkları bir saygı gösteririz. Örneğin; çiçekleri, atları, güzel manzaraları çizmek, müzik parçalarının patavatsızca öğrenimi, zayıf hikâyeler ve kötü şiirler yazmak, açık saçık pornografik resimler çizmek, cinsel güdüleri tahrik eden şarkılar bestelemek ve sözler yazmak sanatsal nitelikler taşısalar bile, saygıya layık değerli çalışmalar değillerdir. Sanat dediğimiz kavram insanın ufkunu genişletir ve onu daha önce algılamadığı şeyleri görmeye zorlar. Önceleri başkalarınca algılanmayan hissedilmeyen ve anlaşılmayanlar, duygu yoğunluğuyla herkes tarafından kabul edilebilir, bir anlaşılırlık derecesine gelir ve böylece ortaya çıkan ürün bir sanat eseri olur. Bu ayrıma göre insana yeni şeyler veren ve bir sanatçının ifade ettiği her duygu ve düşünce sanat eseridir. Sanatın önemi ve değeri, insanın hayata bakış açısını genişletmesinde, onun en büyük varlığı olan ruhsal zenginliği artırmasındadır. Bir sanat eseri her zaman yeni bir şey içermekle birlikte daima yeni bir şeyi gözler önüne sermek sanat eseri yaratmak değildir. Bir sanat eserinde bulunması gereken koşullar şunlardır.

1. Yeni bir fikir; eserin içerdiği şeyin insan için önem taşıması

2. Bu içeriğin insanların anlayabileceği şekilde ifade edilmesi

3. Yazarı, eser yazmaya iten bir dürtü değil, içsel bir ihtiyaç olmalıdır.

Bir yapıt yazarın bütün içtenliğine ve konusunun anlaşılabilirliğine rağmen içeriği değersiz ve yenilikten uzak ise gerçek bir sanat eseri olmayacaktır. Sanat eseri bir yenilik ortaya koyarken, aynı zamanda belirli bir ölçüde bu üç koşulu karşılayan eserdir. İçerik, biçim, içtenlik…

                                                                          Ayşe AYGÜN 2010

Kaynakça :

Tolstoy, SANAT NEDİR